Alati za urbano istraživanje
Nevena Delić
„Alati za urbano istraživanje” je rad koji se bavi preokupacijama, oblicima ugroženosti i otpora u kontekstu urbanog tkiva Beograda, pre svega teritorije Bežanijske kose. Sačinjen je iz četiri partite (scores), odnosno serije performativnih i participativnih aktivnosti na predodređenim lokacijama pogodnim za ispitivanje date problematike. Projekat u celosti teži da adresira fenomene poput tenzije između grada izgrađenog prema socijalističkom idealu i novog društveno-političkog poretka, nametnutog pritiska komodifikacije, da sagleda priču istorije pejzaža i da promisli ulogu ispražnjenih, zanemarenih i devalorizovanih prostora u kontekstu rastuće periferije.
Javni prostor je oduvek bio preduslov za javni život, manifestacija zajedništva, kao i scena na kojoj se pregovaraju interesi i pozicije, prostor oblikovan trenjem i antagonizmom. Prema Lefevru, principi urbanog života leže u sukobu između upotrebne vrednosti (grad, socijalne interakcije i svakodnevica) i razmenske vrednosti (prostori koji se kupuju i prodaju, konzumacija proizvoda, dobara, prostora i značenja). Javni prostor je definisan dihotomijama, opozicijama i sukobljenim narativima, sposobnošću da sadrži u sebi paradokse i osetljivošću na promene i transgresije. Gledajući Novi Beograd, lako je primetiti borbe i probleme koji su kulminirali tokom proteklih godina. U gradu kojim dominiraju ambicije stranih investitora i privatnih kapitala, malo je mesta preostalo za zajednice i slobodno korišćenje javnog prostora. Zelene površine nestaju pod pritiskom neoliberalnih principa, pretvarajući se u prostore namenjene potrošnji, kako bi istovremeno zadovoljile i stvorile potrebe potrošačkog društva. S druge strane, postoje prostori unutar blokova koji se odupiru komodifikaciji, ispražnjeni sadržaja predstavljaju neuspele utopije koje niti služe svoju prvobitnu svrhu, niti su se prilagodile novom društveno-ekonomskom poretku. Zanemareni i potisnuti iz kolektivne svesti, ti međuprostori su u vakuumu bez određene funkcije. Simbolički i fizički su „između”. U Bežanijskoj kosi, neodređeni prostori deluju življe, van opasnosti komodifikacije, definisani samo privremenim aktivnostima. Vodiči i partite teže da aktiviraju te prostore kao scene za refleksiju i neproduktivne aktivnosti, da materijalizuju pravo na takvo korišćenje prostora, kao i da kritički razmotre sveprisutnu pasivnost prema javnim prostorima na kojima obitavamo. Fokusiraju se na jednu konkretnu oblast, ali se mogu primeniti na bilo koji urbani kontekst u kome se pronalaze slične struje i okolnosti, reproducibilni su i otvoreni za izmene. Partite se bave pitanjem i potencijalom neodređenosti, pravom na aktivno kreiranje i korišćenje zajedničkog/javnog prostora, kao i zadovoljstvom zbog njegovog prisvajanja.
