Аutori: Marta Vukotić Lazar i Bojan Кovačević
Utorak, 24.5.2022., 19.00
Galerija SANU, Knez Mihailova 35
Izložba povodom 125-godišnjice rođenja akademika prof. Nikole Dobrovića (1897–1967), arhitekte, člana Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) i Jugoslavenske akademije znanosti i umetnosti (JAZU, danas HAZU), zamišljena je kao eksponiranje više slojeva njegovog života i dela. Na prvom mestu autori Marta Vukotić Lazar i Bojan Кovačević imaju u vidu izvesni zaborav koji je delimično prepokrio znanje i svest o tom velikom čoveku srpske arhitekture i kulture uopšte, ranije svakako i jugoslovenske, po životnim okolnostima i centralnoevropske, a svakako graditelja čiji je opus ostao na raznim stranama sadašnjih evropskih država. Jedan od ciljeva izložbe je da sinoptički pregleda i prikaže Dobrovićev opus po prvi put, ne računajući, pa i ne u potpunosti, neke zbornike o ovom arhitekti.
Pogodna okolnost za pripremu izložbe jeste to što je zaostavština projekata i životne i radne dokumentacije u priličnoj meri sačuvana pohranom u Muzeju nauke i tehnike, značajnim delom u Arhivu SANU i fragmentarno po manjim ličnim kolekcijama dokumenata. Epizoda Dobrovićevog života i rada o kojima nema tragova ipak je veoma malo, tako da se njegov životni luk dâ celovito rekonstruisati. I prikazati, naravno.
Кako se arhitektonske poetike menjaju i laviraju u vremenskim krupnim ciklusima, nijedan opus najznačajnijih arhitekata ne biva realno zaboravljen, samo je pitanje ko nas, da li i koliko podseća na njega. U tom smislu su savremena, aktuelna tumačenja Nikole Dobrovića izuzetno važna, i moguća, tako da izložba nije „pasivno“ sećanje na njega samo kao reprezenta nekih ranijih, da li i davnijih, decenija nego razumevanje arhitekte Dobrovića kao virtuelnog živog sagovornika upravo sada i ovde.
Drugi deo života i karijere Nikole Dobrovića protekao je u vreme socijalističkog državnog i društvenog uređenja u Jugoslaviji i u dobrom delu Evrope, čak i u onim zemljama u kojima je došao na svet i kasnije studirao, Mađarskoj i Čehoslovačkoj, obe nastale iz Austrougarske u kojoj je arhitekta rođen, a čiji su delovi ušli u sastav Jugoslavije, države u kojoj je Dobrović završio život. Nakon izvesnog vremena u kome je zapravo sve, ili barem skoro sve, iz vremena vladajuće ideologije 1950-ih i 1960-ih, tokom nominalne demokratizacije, bivalo osporavano, sada možemo trezveno da pogledamo unazad na realnost vrednosti koje smo do juče nesmisleno prosipali sa vodom iz korita. To se posebno odnosi na totalnu razlabavljenost urbanističke prakse, upravo onog domena koji je Nikola Dobrović uneo u baštinu ovih prostora nakon Drugog svetskog rata.
Okolnosti su učinile da Nikola Dobrović na teritoriji Srbije ima podignuto samo jedno zdanje, ansambl Ministarstva odbrane (u vreme gradnje pod nazivom koji je bio u skladu sa državnim sistemom perioda) i Generalštaba u Ulici kneza Miloša u Beogradu. Njegovo, po mnogim shvatanjima, najveće i najznačajnije delo teško je urušeno u NATO agresiji 1999. godine i do danas većinom volumena neobnovljeno. Кrajem 2005. godine Vlada Republike Srbije proglasila ga je za kulturno dobro. Cilj izložbe je i da aktuelizuje taj čin i proces dosad nerazumno odlagan.
Кonačno, ali moglo bi biti i ispred svega dosad pominjanog, Nikola Dobrović je veliki poslenik kulture, arhitektonske ali isto tako i drugih. Uz svog starijeg brata Petra Dobrovića, bio je neprestano u izuzetnim intelektualnim krugovima prve dve Jugoslavije, kao Srbin rodom iz Pečuja u mađarskom delu Baranje, često predstavljajući Srbiju i Beograd na nivou koji bez njega, mogli bismo reći, ne bi bio inferiorniji ali je sa njim svakako imao komparativnu prednost. Osim važnog zasnivanja predmeta Savremena arhitektura i urbanizam na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, Dobrović je ostavio trag kao pisac dvadesetak knjiga i mnogih tekstova, postavljajući temelje naše savremene kulture u domenu urbanosti. Na izložbi će biti prezentovan i jedan deo građe prvi put vidljiv javnosti, čak i onoj profesionalnoj. Sama izložba deo je integralnog obeležavanja 125 godina od rođenja velikog arhitekte, koje obuhvata naučni skup, nekoliko publikacija na srpskom i engleskom jeziku, studentski konkurs, tribine i razgovore, u organizacionoj saradnji sa Beogradskom internacionalnom nedeljom arhitekture, Arhitektonskim fakultetom UB, Filozofskim fakultetom UB, Udruženjem arhitekata Srbije i Akademijom arhitekture Srbije.
